برای بررسی هر چه بهتر ابعاد این موضوع و بحث های ایجاد شده متعاقب برگزاری انتخابات پارلمانی در آن کشور در خصوص اظهارنظرات انجام شده از سوی مقامات عراقی که رسانه های مغرض غربی از آن به عنوان نشانه ای از ایجاد اختلاف میان تهران و بغداد یاد کردند، به سراغ «محمدباقر حکیم» کارشناس مسائل عراق رفتیم تا در قالب گفتگویی به واکاوی این مهم بپردازیم.  

متن کامل گفتگوی  خبرگزاری مهر با حکیم به شرح زیر است: 

* شرایط سیاسی امروز عراق پس از انتخابات پارلمانی آن کشور و کِش و قوس هایی که متعاقب آن در خصوص بازشماری آرأ بوجود آمد چگونه است؟

برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق در موعد مقرر آن با توجه به اوضاع امنیتی موجود در کشور که شامل تهدید گروه های تروریستی، توطئه های خارجی برای تعویق افتادن زمان برگزاری انتخابات و دیگر مسائل و مشکلات داخلی و خارجی بود، دستاوردی بزرگ برای کشور به حساب می آید. 

پس از اعلام نتایج انتخابات، شکایات مختلفی از طرف برخی افراد به کمیساریای عالی انتخابات عراق رسید مبنی بر اینکه در انتخابات تقلب صورت گرفته است. موضوع تقلب در انتخابات باعث شمارش آرا به صورت دستی شد و شکر خدا پس از طی این مرحله در روزهای گذشته لیست نهایی نمایندگان پارلمان عراق مشخص و به تایید دادگاه اتحادیه رسید و به ریاست جمهوری رفت تا انشاالله در آنجا هم تایید شود.

به نظر من در این موضوع نصف کار تمام شده، یعنی برگزاری انتخابات و تایید نمایندگان پارلمان و از طرفی نصف دیگر داستان هم تشکیل ائتلاف های بزرگ برای مشخص کردن نخست وزیر، رئیس پارلمان و رئیس جمهور است که به زودی این گام هم برداشته خواهد شد. 

 از آنجا که تنش هایی از سال های گذشته میان آقایان صدر و مالکی وجود داشت، شیعیان عراق به دو گروه تشکیل شده اند، برای همین بود که دو گروه شیعه مذکور برای اتحاد و انسجام با گروه های دیگر وارد رایزنی شدند از جمله با دیگر گروه های منتسب به شیعیان و شخصیت های تاثیرگذار شیعی و از طرفی هم رایزنی هایی با اهل سنت و کردها شروع کردند تا فراکسیون بزرگتر را تشکیل دهند.

در نتیجه اینکه عراق از سه گام مهمی که باید بردارد، دو گام را برداشت. برگزاری انتخابات و تایید لیست نمایندگان پارلمان و گام سوم هم تشکیل ائتلاف بزرگ خواهد بود که دیگر شرایط برای ایجاد و استقرار دولت جدید فراهم می شود.

در این میان اکثر کردها و اهل سنت عراق به دنبال امتیاز گیری خواهند بود که این هم به دلیل رقابت میان دو گروه شیعه است. در حقیقت نسبت های بدست آمده آنها خیلی نزدیک بهم است، برخی گروه آقایان صدر و حکیم را برنده یا هسته تشکیل دهنده ائتلاف بزرگ می دانند، برخی هم گروه آقایان مالکی و عامری را که خُب البته صرفا گمانه زنی است و باید منتظر ماند و دید که نتیجه مذاکرات و رایزنی های انجام شده میان گروه های سیاسی عراق چه می شود.

* به نظر شما اولویت های دولت جدید عراق در شرایط فعلی که کشور با مشکلات عدیده ای مواجه است، چه مواردی خواهد بود؟

به اعتقاد من اولویت دولت جدید بستگی به این دارد که نخست وزیر انتخاب شده چه شخصی باشد و اولویت ها هم بر اساس آن متفاوت خواهد بود. آنچه مشخص است اینکه مبارزه با فساد، ایجاد زمینه های کاری و اشتغال برای جوانان، مهیا کردن مطالبات شهروندی مردم و حل مشکلات مختلفی که در کشور به عنوان نیازهای اساسی مطرح هست می تواند به عنوان اولویت های کلی باشد، ولی به هر حال باید دید که دولت توسط چه کسی تشکیل می شود و چه گروهی مسلط بر آن خواهد بود. 

اگر قرار است سهم گرایی را در دولت جدید داشته باشیم، می توان گفت که این گفتمان ها و شعارها به صورت کامل شاید محقق نشود چرا که در نظام سهم گرایی که در سال های پیش شاهد آن بودیم حقیقتا بحث مبارزه با فساد چندان معنای خاصی نداشته است و این هم به دلیل آن است که همه احزاب و گروه ها در دولت و نظام قدرت شریک هستند. 

بنابراین باید منتظر ماند و دید که چه کسی یا کسانی در نظام قدرت عراق حاکم خواهند بود و یا اینکه همچون سال های گذشته نظامی متشکل از گروه ها و احزاب مختلف در قدرت سهیم می شوند و سپس نسبت به اولویت بندی اهداف و دستورکارهای دولت جدید به بحث و تبادل نظر پرداخت. 

* با توجه به حاشیه سازی های ایجاد شده در راستای خدشه وارد کردن به روابط میان تهران و بغداد، آیا دولت جدید عراق همچنان سیاست تعامل و نزدیکی به ایران را پیش خواهد گرفت؟

به نظر من رابطه عراق و ایران یک رابطه راهبردی است، پیوند های اعتقادی، دینی و مذهبی، اجتماعی، جغرافیایی، علمی آکادمیک و برخورداری از مرزی طولانی میان این دو کشور، همه و همه نشان از این دارد که روابط میان این دو کشور همسایه به سمت تعمیق و توسعه هر چه بیشتر همکاری ها در حوزه های مختلف در حرکت است. 

واکنش آقای عبادی در قبال تحریم های ایران که به نوعی مستمسک برخی برای کوبیدن بر طبل اختلاف میان ایران و عراق شد، یک نوع نمایش رسانه ای بودببینید، واکنش آقای عبادی در قبال تحریم های ایران که به نوعی مستمسک برخی برای کوبیدن بر طبل اختلاف میان ایران و عراق شد، یک نوع نمایش رسانه ای بود. آقای عبادی از طرفی می خواست نظر آمریکا را داشته باشد و از طرفی هم تلاش کرد در جذب قشر خاکستری آن کشور گام بر دارد.

در حقیقت باید گفت این نوع اظهار نظرات منعکس کننده دیدگاه نظام سیاسی عراق به جمهوری اسلامی ایران نیست، چرا که دیدید پس از این موضع گیری اکثر احزاب و شخصیت های سیاسی عراق، تحریم کردن ایران از سوی آمریکا را محکوم کردند و آقای عبادی هم به عنوان نخست وزیر عراق، ۴۸ ساعت بعد از موضع گیری ابتدایی، دیدگاه خود را اصلاح کرد.

بنابراین به اعتقاد من، این پیوندها می تواند به سمت هر چه عمیق تر شدن و توسعه روابط میان تهران و بغداد حرکت کند، البته نا گفته نماند که دشمنان و برخی کشورهای منطقه ای برای ایجاد اختلاف در روابط میان دو کشور تلاش گسترده ای دارند، آنها سعی می کنند با رشد شاخص ملی گرایی در میان مردم عراق دیدگاه آنها را نسبت به جمهوری اسلامی ایران منفی کنند و یک احساس ملی گرایی را در عراق علیه ایران تقویت کنند که در این رابطه به نظر من تا کنون هم موفق نبودند. 

اگر هم در برخی نقاط در میان مردم معترض و تجمعات ایجاد شده در شهرهای مختلف عراق، حرف هایی در تضاد و اختلاف با ایران شنیده می شود، به نظر من تعداد این افراد بسیار محدود است  و این قبیل مواضع به هیچ وجه بیانگر نظر مردم و دولت عراق در خصوص ایران نیست. 

 * از بُعد سیاسی روابط تهران بغداد بسیار خوب است، اما سطح تعاملات اقتصادی آنطور که باید نیست، به نظر شما چالش های پیش روی عدم تحقق این مهم تا کنون چه مواردی بوده؟

در بحث اقتصادی به نظر من سطح تعاملات میان دو کشور بد هم نبوده، اما اگر بخواهیم با چین و ترکیه مقایسه کنیم وضعیت متفاوت می شود.

ما شاهد این هستیم که این کشورها موفقیت بیشتری را در بازار عراق به نسبت ایرانی که ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک با این کشور دارد کسب کرده اند که دلایل خاص خودش را هم دارد.

مسئله مهم در روابط اقتصادی تهران و بغداد، عدم ورود بازار ایران به داخل عراق است، اکثر تجار و بازاریان ایرانی منتظر هستند تاجران عراقی به سراغ آنها بروند ولی به تجربه دیدم که بسیاری از شرکت های تُرک به شهرهای مختلف عراق آمده اند و مغازه های بسیاری را افتتاح کردند؛ این یعنی باید گام های جدی تری را تجار ایرانی بردارند از جمله دلایل این موضوع می تواند این موارد باشد که هنوز پیوند اقتصادی میان دو کشور آنگونه که باید شکل نگرفته، تعاملات بانکی و نظام بانکداری میان دو کشور به دلیل وجود تحریم ها به شکل صحیح و مناسب آن ایجاد نشده که این هم مشکل بزرگی در این ارتباط است. 

 نوسان ارز در بازارهای جمهوری اسلامی ایران هم یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در مطلوب نبودن سطح تعاملات تجاری میان ایران و عراق است، این مساله منجر می شود که تاجر و سرمایه گذار خارجی آن ثبات لازم را نداشته باشد و لذا نتواند برنامه مشخصی هم برای آینده تجارت خود در اقتصاد ایران متصور باشد. 

نکته دیگر عدم ورود بازار ایران به داخل عراق است، اکثر تجار و بازاریان ایرانی منتظر هستند تاجران عراقی به سراغ آنها بروند و یا درب مغازه های آنها را بزنند، به تجربه دیدم که بسیاری از شرکت های تُرک به همراه کارشناسان خود به شهرهای مختلف عراق آمده اند و در محله های عراق مغازه های بسیاری را افتتاح کردند، یعنی ترک ها تا این سطح پیش رفتند و این یعنی باید گام های جدی تری را تجار ایرانی بردارند. 

مشکلاتی که در گمرکات وجود دارد، مالیات هایی که بر کالاهای ایرانی وضع شده و برخی مسائل و چالش های دیگر هم می تواند از جمله دلایل عدم افزایش ارتباطات اقتصادی میان ایران و عراق به حساب آیند، اما در کل به نظرم باید برای تعمیق تعاملات اقتصادی میان دو کشور به این موارد توجه بیشتری کرد و در راستای حل آنها اقدامات مثبتی را صورت داد.

با توجه به اینکه عراق کشوری مصرف گرا است، امروز هر محصول مصرفی می تواند بازار خوبی در عراق داشته باشد چرا که بازار از ظرفیت و پذیرش بالایی برای آن برخوردار است. از طرفی عراق مرزهایش به روی همه باز است و رقابت بالا و سختی در بازار عراق میان کشورهای مختلف وجود دارد که کار رقبای اقتصادی کمی سخت می کند.